De geschiedenis van de caravan – Deel 1: Het ontstaan

De huifkar

Ok, feitelijk ‘kampeert’ de mens al sinds mensenheugenis. In ieder geval een stuk langer dan we huizen bouwen. Ikzelf had gedacht dat er niet zoveel tijd zou hebben gezeten tussen de uitvinding van het wiel en het verblijven in een (huif)kar. Maar, ondanks dat er al eeuwen gebruik wordt gemaakt van deze karren, was dit voornamelijk voor het vervoer van goederen door reizende lieden en handelaren. Ook trekkende legers werden vergezeld door huifkarren. En bij de kolonisatie van Noord-Amerika door de Europeanen denken we aan de colonnes huifkarren die door de ‘woeste’ gebieden raceten. Maar het leven en slapen deed men naar verluid overwegend in een tent of naast of onder de kar, en niet erin (vreemd genoeg). Van Napoleon weten we dat hij tijdens zijn veldtochten wel gebruik maakte van een dergelijke constructie om in te overnachten. Maar gangbaar was dit niet.

De woonwagen

Ook de ‘pipowagens’ van het rondtrekkende circus en de ouderwetse rijkelijk versierde ‘woonwagens’ van de Romani, werden tot het begin van de 19^e eeuw vooral gebruikt voor vervoer en niet om in te wonen. De nachten werden ook door hen veelal in tenten naast de wagens doorgebracht. De ‘vardo’, zoals deze wagen heet, was een iconische houten wagen door paarden voortgetrokken en vaak voorzien van bijzonder artistiek houtsnijwerk, kleurrijke decoratie, vergulden elementen, weelderige tierelantijntjes en luxe bekleding. (Inmiddels zijn deze haast iconische wagens grotendeels vervangen door modernere en praktischer modellen.)  En deze woonwagen brengt ons bij de eerste echte caravan.

Sir William Gordon Stables

De caravan (als we het hebben over een voertuig om in te leven en slapen voor recreatiedoeleinden) is ontstaan in Groot Brittannië. Het verhaal begint als de welgestelde Sir William Gordon Stables door het Britse platteland reist. Hij was een voormalig marine-arts, nu avonturier en schrijver, die noodgedwongen om gezondheidsredenen zijn werk had moeten opgeven en de gezonde buitenlucht opzocht. Hij stuitte hierbij op een Roma-kamp waar hij hartelijk werd ontvangen. Hij was enorm gecharmeerd van de mooie ‘woonwagens’ en werd uitgenodigd om binnen een kijkje te nemen. Dit was precies wat hij wilde voor zijn tochten. Buitenlucht, maar ook een comfortabel verblijf. Stables verzocht in 1885 de Bristol Wagon & Carriage Works om special voor hem een wagen te bouwen naar het voorbeeld dat hij had gezien (met enige aanpassingen). Dit kostte hem £300. Hij doopte de caravan ‘Wanderer’.

De ‘Wanderer’

Zijn reizen moeten een waar spektakel zijn geweest. De ‘Wanderer’ was een enorm gevaarte, gemaakt van zwart en goud geverfd mahonie- en esdoornhout, met vermiljoen accenten. De wagen had relatief kleine wielen/brede carrosserie om de binnenruimte te maximaliseren, een geavanceerd remsysteem, een ongelooflijk goed geplande interieurindeling en veelzijdige opbergruimte in elke vrije ruimte. Deze ‘landjacht’ (zoals Sir William het noemde), was uitgerust met onder andere een boekenkast, een porseleinkast, een sofa/bed, een voetenbank, een schrijftafel en klapstoel, diverse spiegels met vergulden lijsten, lantaarns, een keuken met paraffine oven, een Edwardiaanse marmeren wasbak, muziekinstrumenten (viool, doedelzak, gitaar en harmonium!!!) en een zwaard en revolver. Het rijkelijk versierde in- en exterieur werd afgemaakt met houten wielen, luiken voor de ramen, een glas-in-lood dakraam, zware gordijnen, een canapé met franjes, Perzisch tapijt en kussen, en een hoefijzer voor goed geluk. Kortom: alleen het hoogst nodige… En dat maakt dat de caravan ca. 9.20m x 1.80m x 3.35m werd (lxbxh, lengte opbouw ca. 6m). De ruim 2000 kg wegende 2-asser werd voortgetrokken door 2 paarden (Corn-flower en Polly Pea-blossom).

Reizen in stijl

Na wat proefritjes, werd de ‘Wanderer’ ingezet voor een lange tocht van Twyford (Berkshire) naar Inverness (Schotland). Met een gemiddelde snelheid van iets meer dan 3 km/u, nam deze reis ca. 2 maanden in beslag. Stables ging niet alleen op pad. Zijn reisgezelschap bestond, naast de paarden, uit (in volgorde van belang): de caravan-meester (hijzelf), een grote hond (Hurrican Bob), een kaketoe (Polly), een bediende (Foley) en een koetsier (John). Waar de Newfoundlander heerlijk op het tapijt kon liggen, moest de bediende tijdens de reis op een driewieler voor de wagen uit rijden. In 3-delig kostuum checkte hij of de wegen wel begaanbaar waren en attendeerde andere weggebruikers op de komst van een ‘landjacht’. De rest van de tijd kon hij besteden aan schoonmaak, het koken en de was.

Aanzien is alles

Sir William zelf had het veel te druk met andere zaken. Hij wandelde vol trots naast zijn caravan, zat in vol ornaat (kilt en pak) op de bok van de buitenlucht te genieten, deed een dutje op de loungebank, maakte eens een praatje met de lokale bevolking, speelde wat muziek voor zijn kaketoe, of zat achter zijn schrijftafel zijn boek te schrijven over het Spartaanse leven in de ‘Wanderer’. Dit is ook hoe we zoveel weten over de eerste caravan. In (Tolkienesque) detail beschreef hij zijn ‘landjacht’ en zijn ervaringen onderweg. Het enorme bekijks, de verwonderde uitroepen en het uitlopen van hele dorpen om deze curiositeit nader te inspecteren. Maar ook de krenking van zijn ego als hij voor de zoveelste keer werd aangezien voor een ‘echte zigeuner’ of een simpele handelaar, of de irritante toeschouwers als bijvoorbeeld zijn caravan vast kwam te zitten. Vakantie is leuk, maar aanzien is te allen tijden van het grootste belang. (Ik denk niet dat Stables zich ooit op zijn slippers met een wc-rol in de hand zou hebben vertoond.)
De gerestaureerde ‘Wanderer’ is nu nog te bewonderen in de Caravan and Motorhome Club, Broadway (UK), waar je ook kunt kamperen.

‘The Gentleman Gypsies’

In 1886 werd dit boek, waarin Stables zichzelf omschrijft als ‘The Gentleman Gypsy’, de aanzet voor de populariteit van deze wagens. ‘The Cruise of the Land-Yacht Wanderer – Thirteen Hundred Miles in my Caravan’ sloeg zo aan bij de welgestelden van Groot Brittannië, dat er in een recordtempo vele van deze caravans werden besteld. ‘The Gentlemen Gypsies’ werden een ware community van zowel mannen als (alleenstaande) vrouwen die comfortabel in de gezonde buitenlucht wilden reizen, vissen en jagen. In 1907 werd vervolgens een van de eerste caravanclubs opgericht, met Stables als vice-voorzitter. Met de toename van het aantal automobielen, werden de paarden en houten wielen vervangen. En om de kosten te drukken werden de modellen al snel ‘iets’ soberder uitgevoerd, al bleef het lange tijd echt een recreatiemiddel voor de bovenste laag van de bevolking. Niet lang hierna zou de caravan ook Nederland veroveren.

And the rest, I say, is history…

Meer van dit?
Van interessante artikelen tot nieuwtjes. Van acties tot zinnige (en onzinnige) feitjes. En meer.
Allemaal op het gebied van minicaravans en kamperen. 
Meld je aan om Gobanna nieuwtjes per e-mail te ontvangen.